[Barst]

Tips voor een bijna irrelevante partij


BRUSSEL - Analyse De voorzittersverkiezing legt bij de SP.A een diepe crisis bloot. De herkenning is groot bij sommige christen-democraten: zij hebben het ook allemaal meegemaakt. Enkele jaren terug leek het zelfs alsof hun partij voorgoed kopje onder zou gaan. Toch staat CD&V er opnieuw. Vallen er lessen uit te trekken voor de SP.A?


De oppositiekuur waar de SP.A tegen aankijkt, zou een moment van herbronning en hernieuwd militantisme kunnen zijn, maar in de feiten lijkt de partij op drift. Meer nog dan interne verdeeldheid moet de SP.A zich zorgen maken over dreigende irrelevantie. Wie maalt er nog om wat de SP.A doet of vindt?

Het doet veel denken aan de CVP na 1999. Murw geslagen door decennia machtsuitoefening ging de partij door een diep dal. 'We dachten bij momenten echt dat het gedaan was met ons', herinnert Vlaams parlementslid Eric Van Rompuy zich. Academici hadden het over een smeltende ijsschots, de politieke concurrenten droomden luidop van een tweestromenlandschap - zonder christen-democraten.

De onfortuinlijke Stefaan De Clerck, de enige die samen met Jean-Luc Dehaene standhield bij de dioxineverkiezing, moest het tij keren. Hij zat geprangd tussen een oude garde en zogenaamde vernieuwers rond Johan Van Hecke, die dubbelspel speelde voor rekening van de VLD. Naast de interne problemen worstelde de partij ook nog met een knoert van een imagoprobleem: paars-groen was hip, oranje verzuurd. Hoe slecht de partij erin slaagde de tijdsgeest te vatten, bleek uit enkele desastreuze tv-optredens van De Clerck, die in 2003 maar moeilijk overweg kon met nieuwe formats als Doe de stemtest.

En toch stond CD&V er nauwelijks een jaar later opnieuw. Ondertussen is het nog moeilijk te geloven dat de partij van Leterme een paar jaar terug ten dode opgeschreven stond. Hoe deed ze het?


1. Tel de manschappen

Als je wint, heb je vrienden. Als je verliest, haken mensen af.

Met de CVP in de lappenmand roken de liberalen hun kans om uit te groeien tot de nieuwe centrumpartij. Meteen was de verwarring compleet: aan welke kant stonden mensen als Karel Pinxten (VLD, zo bleek), Luc Willems (idem) of zelfs ex-premier Wilfried Martens (CD&V, zo bleek)?

Wat de partij in die jaren finaal heeft rechtgehouden, zijn de lokale mandatarissen, zegt voorzitter Jo Vandeurzen voor. 'Zij hebben hun rug gerecht.' De hele episode werkte uiteindelijk louterend. 'Het bracht ons dichter bij elkaar. Het had een verzoenend effect tussen de verschillende generaties. Wie bleef, besefte dat er een gemeenschappelijke fond was', aldus Van Rompuy.

Ook voor de SP.A geldt: zoek uit wie vooruit wil, wie afhaakt en wie er enkel baat bij heeft dat de vertwijfeling aanhoudt.


2. Zoek je ziel

CVP vervelde in 2000 tot CD&V. 'Maar met een naamsverandering alleen kom je er niet', zegt Marc Michils, de man die de naamsverandering nochtans begeleidde. De christen-democraten moesten op zoek naar hun eigenheid. 'Die vind je niet in marktonderzoeken, maar diep in je binnenste', aldus Michils.

'Wij hebben onze natuur nooit veranderd', zegt Van Rompuy. 'Jos Geysels droomde ervan dat we zouden verworden tot een kleine christelijke partij, die haar ethische standpunten zou vernauwen. Daar zijn we niet ingetrapt: we bleven in het centrum.'

De christen-democraten moesten ook toegeven dat ze net iets saaier waren dan de hippe vogels van paars-groen. Saai, maar degelijk. Bestuurders, quoi. 'Respect' en 'goed bestuur' werden de vlaggen waarachter de partij van hoog tot laag verzamelde. Met het bekende resultaat.

Ook voor de SP.A geldt: zoek uit waarvoor je staat. Let op voor ideologische vernauwing. En let al helemaal op met ideologische congressen.


3. Schaar je achter een leider

Die arme Stefaan De Clerck. De man van duizend woorden kreeg zijn partij nooit helemaal op de hand. Toch had De Clerck één grote verdienste: hij ving de eerste jaren de rotzooi op. Tegen de tijd dat Yves Leterme hem opvolgde, kon die zijn partij bevrijd van het verleden naar de overwinning leiden. Het gemonkel in de partij maakte plaats voor bewondering, zeker toen Leterme erin slaagde zich te profileren als echte uitdager van Guy Verhofstadt.

Ook voor de SP.A geldt: die arme Caroline Gennez.


4. Vernieuw het personeel

Inge Vervotte, Kris Peeters, Hilde Crevits, Steven Vanackere,... Dat voor deze mensen een ministerfunctie weggelegd was, lag in 2003 nog helemaal niet voor de hand. CD&V lanceerde de afgelopen jaren - zonder veel spektakel - een hele nieuwe generatie. Jean-Luc Dehaene maakte daar in 1999 de weg voor vrij, door onmiddellijk na de verkiezingen zijn vertrek aan te kondigen.

Ook voor SP.A geldt: de oude garde is niet echt weg, maar nieuwe mensen moeten het doen.


5. Creëer momentum

Geert Bourgeois en Yves Leterme die elkaar in de armen vallen op Valentijnsdag. Jean-Luc Dehaene die na veel porren en smeken ermee instemt om deel te nemen aan de Europese verkiezingen. De media smullen van dergelijke grote momenten, de kiezer pikt de positieve energie op.

De SP.A weet dat maar al te goed: in 2003 wurmde de partij zich met één welgemikte Teletubbietour in de campagne.


6. Zweet het uit

Natuurlijk heeft CD&V zijn ideologie herontdekt, een leidersfiguur gevonden, een generatiewissel doorgevoerd en momentum gecreëerd. Maar de partij heeft ook, en vooral, de tijd zijn werk laten doen. 'Wij konden de verkiezingen van 2003 niet winnen', zegt Van Rompuy. 'Die kwamen veel te vroeg.'

Tegen 2004 was de context waarin de christen-democraten functioneerden, helemaal anders. Paars reed zichzelf met het migrantenstemrecht de vernieling in. Opeens 'pakte' de kritiek die CD&V vanuit de oppositie al jarenlang spuide, de partij werd hét alternatief. Ondertussen kwamen ook in Nederland en Duitsland christen-democraten aan de macht. Ook zij hadden jaren in het vagevuur vertoefd.

Het uitzweten dus, dat zit er ook op voor de SP.A.


DS, 13-09-2007 (Anja Otte)