actualiteitsforums - Enkele post bekijken

Allemaal indianen

Rood beschilderde indianen staan naast hun hutjes op een open plek in het bos. Enkele stamleden richten hun pijl en boog op het vliegtuigje. Bang om weggejaagd te worden? Waarschijnlijk hebben ze nog nooit een vliegtuig gezien.

De luchtfoto van deze 'échte Indianen' die een paar weken geleden de wereldpers haalde, laat me niet los. Zijn deze 'primitievelingen' in het Amazonegebied op de grens met Peru de laatste natuurlijke mensen op aarde? Is hun intimiteit door de westerse blik niet al te wreed verstoord?

Survival International die de foto heeft verspreid, was het paradoxalerwijs juist te doen om hun privacy te beschermen. De internationale organisatie die de rechten van de inheemse volken verdedigt, wil met de campagne waarvan de foto's onderdeel zijn, de aandacht vestigen op de bedreigde oerwoudbewoners. Het landbezit van de indianen wordt systematisch niet gerespecteerd, waardoor ze in feite vogelvrij zijn. Niet alleen mogen ze worden verjaagd uit hun leefgebied, maar indianen die zich verzetten zouden soms ook meedogenloos worden neergeschoten door projectontwikkelaars. Vóórdat de Europeanen Brazilië ontdekten, waren er vele duizenden indianenstammen. Nu nog maar tweehonderd waarvan enkele nog nooit contact hebben gehad met de buitenwereld.

Het Braziliaanse overheidsorgaan voor indianenzaken Funai, gebruikt het woord 'geïsoleerd' voor die indianengroepen waarmee het nog geen contact heeft. Het is per definitie niet met zekerheid te zeggen om hoeveel groepen het precies gaat, waar ze wonen of welke taal ze spreken, maar er zijn sterke aanwijzingen gevonden van het bestaan van in ieder geval zesenveertig verschillende groepen. Het bewijs van het bestaan van deze stammen bestaat onder andere uit de vondst van verlaten hutten, speren en andere gebruiksonderwerpen, paadjes in het bos, akkertjes, luchtfoto's, satellietbeelden, maar ook uit de verhalen van lokale bewoners over vluchtige ontmoetingen, die al dan niet vreedzaam verlopen. 'Zolang ze op ons schieten gaat het goed met hen', aldus Meirelles Junior, verantwoordelijk voor de verkenningsvlucht tijdens welke foto's zijn genomen van de 'onbekende' groep indianen. Als kind in Suriname trok ik met mijn ouders in onze vakanties onder leiding van een gids 'het binnenland' in en bracht bezoekjes aan 'échte' indianen. Ze schoten niet terug, waren ze niet gezond? We namen suiker en medicijnen voor hen mee. Ze waren al lang gecorrumpeerd.

Zullen de spectaculaire foto's van onontdekte Amazone-indianen hen beschermen of het begin van hun einde betekenen? Je kunt je voorstellen dat als er eenmaal een vliegtuigje is geweest, ook andere antropologen op onderzoek willen gaan, in naam van de wetenschap of de bescherming van inheemse volken. Toeristen die zich nu al inschrijven voor een peperdure reis door de ruimte zouden toch zeker ook wel eens een bezoekje willen brengen aan een échte wilde indiaan? Zeker als het de allerlaatste zou zijn.

'Geachte Europeaan: in uw prachtige huis van hout leeft de geest van deze onbekende volken die zijn gestorven zonder te weten waarom', schrijft Meirelles Junior in een open brief aan consumenten in Europa, de VS en Japan, in een oproep om geen mahonie te kopen.

Al sinds het eind van de jaren '90 zijn er aanwijzingen voor een groeiend aantal houthakkers dat in Peru in beschermde oerwouden binnendringt om er illegaal mahoniehout te hakken. Ook het boren naar olie in het Amazonegebied kan in de toekomst een probleem opleveren voor de gefotografeerde indianen. Tot een maand geleden was Perupetro, het Peruaanse oliestaatsbedrijf, nog van plan een olieconcessie te veilen in het grensgebied met Acre. De concessie van 454.817 hectaren overlapt het reservaat Murunahua in Peru en grenst in Brazilië aan de indianenreservaten.

De foto heeft succes. Een week na de publicatie hebben de Peruviaanse autoriteiten beloofd maatregelen te nemen om de gefotografeerde indianen te beschermen van contact met de buitenwereld. Zo zal er onder meer op worden toegezien dat buitenstaanders - illegale houtkappers en olieboorders - het gebied van de indianenstam, nabij de grens met Brazilië, niet kunnen binnendringen. Perupetro, dat eerder had gesuggereerd dat er geen onbekende indianengroepen meer bestonden, is gezwicht voor de maatschappelijke druk om deze groepen met rust te laten en heeft bekend gemaakt af te zien van de veiling.

De foto van de indianen maakt zoveel indruk omdat we ons in hen herkennen. De jungle is synoniem aan natuur en ongereptheid. Voor sommigen zelfs aan waarheid. In ieder van ons leeft een indiaan die bang is voor de beschaafde buitenwereld en iets wezenlijks dat in hem bewaard is gebleven met pijl en boog wil beschermen.

Oscar van den Boogaard is schrijver

DS, 16-06-2008