actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Edward Schillebeeckx (1914-2009)

'Hij opende de Kerk'

Misschien choqueerde hij graag - zo noemde hij de paus 'een alleenheerser'. Het maakte hem tot een wereldvermaard, omstreden theoloog. 'Maar bovenal heeft hij de Kerk opengemaakt naar de wereld'.

'Een gelukkige theoloog aan een gelukkige faculteit.' Zo noemde kerkhistoricus Peter Nissen, de decaan van de theologische faculteit van de universiteit in Nijmegen, Edward Schillebeeckx nog aan de vooravond van diens negentigste verjaardag in 2004. Gisteren, vijf jaar later, overleed de theoloog.

Schillebeeckx, een geboren Antwerpenaar, was al sinds 1957 verbonden aan de faculteit in Nijmegen. Daar maakte hij ook naam in de jaren zestig. Tijdens het tweede Vaticaanse Concilie (1962-65) was Schillebeeckx adviseur van de Nederlandse bisschoppen. In 1960 schreef hij zelfs in naam van de bisschoppen een herderlijke brief om mensen te informeren over dat concilie. De brief werd internationaal bekend door de wijze waarop Schillebeeckx de relatie tussen gelovigen en kerkelijke hiërarchie beschrijft: bisschoppen en paus hebben in zijn ogen de taak het leven van gelovigen tot uitdrukking te brengen. En niet andersom.

Decaan Nissen zei vijf jaar geleden aan De Standaard. 'Hij gaf de theologiebeoefening in Nijmegen een scherp profiel: dat van de reflectie op de verhouding tussen de katholieke geloofstraditie en de eigentijdse cultuur.'

Zijn progressieve geloofsopvattingen vielen niet bij iedereen in goede aarde. En zeker niet bij het Vaticaan. Zo vond Schillebeeckx dat de vrouw en de leken in de Kerk een grotere rol moesten krijgen. Hij verzette zich ook tegen het celibaat. Met zijn uitspraak dat God groter is dan alle godsdiensten samen, kon het Vaticaan evenmin lachen. Later noemde hij paus Johannes Paulus II zelfs 'een alleenheerser uit een land (Polen, red) dat de Verlichting en de Franse Revolutie niet had meegemaakt'.

Rome liet zijn vermeende ketterse opvattingen drie keer onderzoeken. Geruchtmakend was het proces in 1979 waarbij Schillebeeckx wel naar Rome werd geroepen, maar uiteindelijk toch niet veroordeeld werd. In 1986 volgde een berisping, zonder sancties.

Zelfs toen de Nijmeegse universiteit zich klaarmaakte voor een feestelijke hulde in 2004, regende het zure reacties op de website RKnieuws, zoals: 'Een modernistische theoloog die enorme schade heeft toegebracht aan het geloof. Hij is schuldig aan ketterij.'

Maar zijn collega-dominicaan Ignace D'hert - hoofdredacteur van het Tijdschrift voor Geestelijk Leven - verdedigde Schillebeeckx met vuur in De Standaard. 'Hij heeft de Kerk opengemaakt naar de wereld. Hij heeft gezegd dat de Kerk in dienst moet staan van de wereld, zich open moet stellen voor de wereld. Hij relativeerde het belang van het instituut en stelde dat de katholieke kerk positief moet staan tegenover andere godsdiensten.'

Feitelijk was Schillebeeckx' hele leven één lange zoektocht naar een eigentijdse manier om over Jezus te kunnen spreken. De titel van zijn bekendste boek luidde dan ook: 'Jezus, het verhaal van een levende' (1974).

Het was één van zijn drie cruciale boeken waarin hij op zoek ging naar Jezus. Hij beschreef hoe die historische figuur een religieuze betekenis heeft kunnen krijgen en hoe Jezus een beweging op gang bracht die hij misschien zelf niet eens gewild had.

Van zijn boeken gingen miljoenen exemplaren over de toonbank. Hij kreeg meerdere eredoctoraten aan universiteiten, en in 1982 ook de Erasmusprijs, een prestigieuze Europese onderscheiding.

De laatste jaren trok hij zich, vanwege zijn broze gezondheid, terug.

Blog DS, 24-12-2009