Selfie met Wikipedia


Het valt wel mee met die studenten die plagiaat plegen in hun scripties, denken de universiteiten, als we maar genoeg controleren. Maar, stelt Marc Reynebeau, zo negeren ze een veel donkerder hypothese: dat het bedrog van de plagiërende student het perfecte spiegelbeeld is van het zelfbedrog van de universiteit.


Het einddiploma waarmee jongeren de zomer ingaan, getuigt niet alleen van een met succes afgewerkte studie. In de praktijk is het ook een bewijs van integriteit. Want in het hoger onderwijs hoort er een afstudeerscriptie bij, en uitzonderlijk is het niet dat studenten daarin andermans werk als het hunne presenteren. De VUB betrapte iets meer dan vijf procent van haar studenten economie en sociale wetenschappen op plagiaat in hun masterproef (DS 7 juli).

Dat is veel, vindt de VUB, en ze ziet dat als het bewijs dat ze ‘streng’ controleert. Maar misschien maakt ze zichzelf wat wijs. Buitenlandse studies komen soms op veel hogere percentages uit van studenten die in papers, scripties en zelfs proefschriften andermans onderzoek zonder bronvermelding opnemen alsof het eigen werk was.


De kunst van het jatten

Universiteiten controleren scripties op plagiaat door ze door computerprogramma’s te jagen, die de ingeleverde tekst vergelijken met wat al bestaat aan academische publicaties. Iedereen weet dat het zo gaat. De laatstejaarsstudent die zich toch nog laat betrappen op knip-en-plakwerk in zijn afstudeerscriptie, heeft dus wellicht een groter probleem dan alleen letterdiefstal. Argeloze knulligheid bijvoorbeeld, wat de vraag oproept hoe zo iemand ooit die afstudeerfase kon bereiken.

En blijft het wel bij die vijf procent? Misschien worden studenten er almaar beter of gewiekster in. Gejatte teksten vertalen (geen moeite dankzij Google Translate), er wat woorden in wijzigen of ingrijpen in de syntaxis kan al volstaan om succesvol door de controle te glippen. Dat een student actief ontmaskering tracht te voorkomen, geeft aan dat hij best beseft dat plagiaat niet hoort.

Dat valt niet te rijmen met hoe de universiteit zelf het plagiaat verklaart: dat studenten het doen ‘uit onwetendheid’ of (in een minder begripvolle bui) omdat ze door krukkig timemanagement plagiëren uit tijdgebrek. Het maskeren van plagiaat vergt tenslotte ook tijd en moeite – en talent. Vaderlijke professoren opperen dat die inspanning een betere zaak waardig is, zoals: dan toch een originele tekst schrijven, of de bronverwijzingen wat beter verzorgen. Maar dat gebeurt dus niet.


Eigendom was toch diefstal?

Er is daarom meer aan de hand. Als de universiteit denkt het te kunnen klaren met controles en sancties, komt ze niet verder dan het zwaktebod van de repressie. Want dan is het kalf al verdronken. Dat ze het houdt bij hypothesen over luie of onwetende studenten, wijst erop dat ze niet veel affiniteit heeft met de leefwereld van studenten. Zij geven, als gevolg van de digitalisering en de alomtegenwoordigheid van het internet, een heel eigen betekenis aan originaliteit, authenticiteit en creativiteit. Omdat teksten, beelden of muziek zo nabij en alom aanwezig zijn, is het maar een kleine stap om zich die ook letterlijk toe te eigenen. Illegaal downloaden is een gewoonte, hooguit nog een sport, haast nooit onbetamelijk gedrag. Zo vervaagt ook de grens tussen wat publiek en wat privé is, een logica waarin sommigen hard hun best doen om iedereen wijs te maken dat privacy so twintigste eeuw is, niet meer ‘van deze tijd’ en dus dood. De Googles en Facebooks van deze wereld danken er hun fortuin aan.

Als alles wat digitaal beschikbaar is, ook ieders bezit kan zijn, is een volgende stap logisch: dat iedereen het naar goeddunken kan gebruiken, verwerken, samplen en remixen. Plagiaat is dan, via de beproefde copy-paste-techniek, als een selfie, hier een selfie van de student met al bestaande wetenschappelijke publicaties. Als niets nog iemands intellectuele eigendom is, kan het kopiëren ervan, zoals in een scriptie, al evenmin ongeoorloofd zijn, toch?


Een klus als een andere

Dat staat ver af van de oude visie waarin de scriptie, in de beste traditie van ambachtelijke creativiteit en betrokkenheid, een meesterproef is: het bewijs dat de leerling een vak inhoudelijk en communicatief onder de knie heeft. De (weinige) studenten die uitleggen waarom ze plagiëren, zien dat anders. Voor hen is de scriptie geen doel op zich, laat staan dat ze ermee de wetenschap willen vooruithelpen of een plek zoeken in een academische gemeenschap of traditie. Zit zo’n carrière er voor de overgrote meerderheid van de studenten ook niet in, hen is al evenmin uitgelegd dat de scriptie vaardigheden bijbrengt die ook buiten het academische onderzoek van pas komen. Daarom zien ze de scriptie als slechts een van die dingen die nodig zijn om een diploma te behalen, een formaliteit, iets om af te vinken op het todolijstje. Formalisme en profijt op de korte termijn – het doet wel een belletje rinkelen.

In de VS (en vast ook elders) is het mogelijk om scripties te kopen, en ze dus door iemand anders te laten schrijven. Bij MyPapersPros kost een masterscriptie per bladzijde 20 dollar, een doctoraat 22 dollar, voor werkjes op de middelbare school is 10 dollar genoeg – ‘gegarandeerd vrij van plagiaat’. En, zegt de meevoelende site, ze biedt slechts een helpende hand om de stress naar een diploma en een succesvolle carrière te temperen, want ze weet dat andere opdrachten of sociale verplichtingen als hanging out with friends dat weleens in de weg staan.


Jong geleerd, overal gedaan

Al tien jaar geleden bleek in de VS dat MBA-studenten veruit het vaakst plagiëren. Dat komt, aldus de Gentse hoogleraar Marc Buelens, omdat scrupules of ethiek contraproductief zijn in een vak waarin de succesvolste carrières zijn weggelegd voor wie desnoods ‘over lijken gaat’. Waarom dan niet het talent voor fraude al ontwikkelen in de opleiding? Dit exces tekent de context waarin de universiteit, alle academische pretenties ten spijt, slechts een diploma*fabriek mag zijn. En ze laat zich dat ook aanleunen. Het blijkt onder meer uit haar drang om zoveel mogelijk doctoraten af te leveren, alsof kwantiteit belangrijker is dan kwaliteit.

Dan komen de studenten eraan, die in massacolleges worden gepropt, meteen beseffen dat hun eerste jaar slechts een eliminatiemachine is die de helft van hen eruit zal gooien, op het examen alleen op blinde multiplechoicevragen worden beoordeeld en in het curriculum amper nog tijd krijgen voor een scriptie. Wie kan het hen kwalijk nemen dat ze de studie ervaren als een farce? En wat is dat ook met docenten die computerprogramma’s nodig hebben om plagiaat te kunnen herkennen of om de kwaliteit van hun studenten in te schatten?


Alles wat je zegt, ben je zelf

Dat plagiërende studenten hun scriptie louter zien als een af te vinken formaliteit, is het perfecte spiegelbeeld van wat gangbaar is bij de academici zelf – niet voor niets doen zich ook bij hen plagiaatschandalen voor. De prestatiedruk die vorsers en docenten ertoe verplicht hun cv constant op te smukken met zogeheten A1-publicaties, is al evenmin bedoeld om de wetenschap te dienen, wel om hun carrièrekansen gaaf te houden.

Zo ontstond het zogeheten zelfplagiaat: academici die zichzelf almaar herhalen. De instellingen die over de academische integriteit waken, maken zich daar zorgen over. Ze noemen die praktijk ‘discutabel’, omdat academische tijdschriften mopperen dat hun copyright wordt geschaad als een vorser het onderzoek dat hij eerst bij hen publiceerde, nog eens in een ander blad ‘recyclet’. Het zou dus alleen een geldkwestie zijn. Dat het zelfplagiaat een verontrustend symptoom van de prestatiedruk is, die kwantiteit de overhand geeft op kwaliteit, dat merkt het academische gremium al niet meer op.



DS, 14-07-2016 (Marc Reynebeau)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB