Tussen meisjes en jongens groeit de leerkloof


Het was al langer bekend en het wordt deze maand nog eens zwart op wit bevestigd door een rapport van de OESO: tienerjongens worden op school met rasse schreden ingehaald – en zelfs voorbijgestoken – door tienermeisjes.


Driejaarlijks neemt de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling in Europa bij 15-jarige scholieren de zogenaamde Pisa-testen af voor wiskunde, wetenschappen en lezen. In 2012 deed ze dat opnieuw in 64 landen, waaronder ook België. Uit de resultaten blijkt nu dat jongens enkel nog hun (traditionele) voorsprong in wiskunde behouden; ze liggen daarin nog gemiddeld drie leermaanden voor op de meisjes. Wat wetenschappen betreft, houden de seksen elkaar vandaag in evenwicht. Maar voor het lezen liggen de meisjes nu een vol studiejaar voor op de jongens. In geen enkel van de 64 onderzochte landen lazen de jongens in 2012 beter dan de meisjes. De OESO maakt zich daar grote zorgen over, want de leeskloof tussen jongens en meisjes neemt de laatste jaren toe en lezen is volgens de OESO ‘de belangrijkste vaardigheid om verdere leerstof te verwerken’. ‘Als jongens niet goed lezen, dan leidt dat ook tot mindere prestaties voor andere schoolvakken’, staat in het rapport The ABC of gender equality in education, dat deze maand is verschenen.

De OESO ging ook op zoek naar verklaringen voor die groeiende leer- en leeskloof tussen jongens en meisjes en keek daarvoor vooral naar wat tieners buiten de school doen. Het bleek dat jongens per week een uur en twintig minuten minder aan hun huiswerk besteden en dat ze vaker videospelletjes spelen of tijd zoek maken op het internet. In België is het verschil nog groter (zie grafiek). Drie kwart van de meisjes leest voor haar plezier in de vrijetijd, ten opzichte van iets meer dan vijftig procent van de jongens. Zelfs jongens die evenveel tijd aan hun huiswerk besteden als meisjes, lezen minder voor de lol. De jongens geven in het OESO-onderzoek ook vaker aan dat ze zich vervelen op de schoolbanken. Het aantal jongens voor wie school ‘tijdverlies’ is, is dubbel zo groot als het aantal meisjes. Niet verwonderlijk dus dat jongens vaker te laat komen op school en meer spijbelen.

Mieke Van Houtte is onderwijssociologe aan de Universiteit Gent en gespecialiseerd in genderverschillen. Ze kijkt geenszins op van het rapport en denkt zelfs dat de genderkloof in de praktijk nog groter is. ‘We weten uit de internationale literatuur dat jongens beter scoren op dit soort gestandaardiseerde tests dan meisjes en dat ze dus niet echt een goede weergave zijn van hoe jongeren dagelijks presteren op school. Als je daarentegen hun huiswerk, toetsen en examens bekijkt, blijkt dat meisjes ook op vlak van wiskunde de jongens aan het inhalen zijn en ze zelfs voorbijsteken.’

Dat meisjes meer tijd besteden aan hun huiswerk en minder gamen, vindt Van Houtte niet echt een verklaring voor het achterophinken van de jongens, maar eerder ‘een symptoom’ van hetzelfde probleem. ‘Meisjes zijn gewoon meer gemotiveerd voor school, jongens vinden vaker andere dingen belangrijker. Dat heeft te maken met de ideeën over masculiniteit en femininiteit die in onze samenleving en zeker in de jongerencultuur leven. Jongeren van vijftien zitten volop in hun adolescentiefase en dan is het voor jongens gewoon niet cool om graag naar school te gaan. Jongens die wel goed bezig zijn met studeren en graag lezen, worden vaak gezien als soft en feminien. Ze vertonen meisjesgedrag.’

Een derde verklaring die de OESO naar voren schuift voor de afhakende jongens is de feminisering van het onderwijs en de maatschappij in het algemeen. Ook in ons land is 62 procent van de leerkrachten in het secundair onderwijs een vrouw en die zouden, volgens de OESO, geneigd zijn om hun eigen sekse te bevoordelen. ‘Dat klopt volgens mij niet’, zegt Van Houtte. ‘Mannelijke en vrouwelijke leerkrachten gedragen zich in de klas op dezelfde manier, zo weten we uit internationaal onderzoek. Wel is het zo dat leerkrachten ongeacht hun geslacht jongens en meisjes anders behandelen. Van meisjes wordt over het algemeen meer getolereerd. Over jongens bestaat het stereotype idee dat ze ‘sowieso’ niet graag met school bezig zijn en ze worden daarom sneller gesanctioneerd en gedisciplineerd als ze in de les zitten te praten bijvoorbeeld. Meisjes kletsen en giechelen net zozeer, dat weten we uit observatieonderzoek, maar zij komen daar makkelijker mee weg.’


Daver op het lijf

Een tweede deel van de studie ging over vrouwen en wiskunde. Volgens de OESO leeft bij veel tienermeisjes een grote schrik voor wiskunde, zelfs bij meisjes die daarop goed scoren in de Pisa-toetsen. En zeker in België jaagt wiskunde meisjes de daver op het lijf, zo blijkt uit het rapport. Van de 15-jarige meisjes in ons land voelt 42,4 procent zich ‘hulpeloos’ als ze een oefening in algebra of meetkunde onder haar neus krijgt, tegenover slechts 26,7 procent van hun mannelijke leeftijdsgenoten. Belgische meisjes scoren op dat punt nog slechter dan de OESO-gemiddelden: enkel in Frankrijk en Italië is de vrouwelijke vrees voor wiskunde nog groter.

Door dat haperende zelfvertrouwen in wiskunde zijn meisjes minder in staat om ‘als een wetenschapper te denken’. Waar jongens de vrijheid nemen voor trial and error, laten meisjes zich insnoeren door hun faalangst en valt het hen bijvoorbeeld moeilijker om te filosoferen over de vraag ‘of er leven op Mars kan zijn’ of om zelf te bedenken hoe ze een auto in elkaar kunnen steken. Volgens het OESO-rapport hebben meisjes meer schrik om de mist in te gaan ‘omdat ze psychologisch niet goed kunnen onderscheiden tussen ‘ik heb een fout gemaakt’ en ‘ik ben fout’.’

Helena Bonte is staf-medewerker bij RoSa vzw, het Vlaamse expertisecentrum voor genderbewustzijn. Volgens haar spelen hier opnieuw de genderstereotiepen over masculien en feminien gedrag. ‘Ook in ons secundair onderwijs zijn de verwachtingen nog altijd anders voor meisjes dan voor jongens. Wij geven vaak vormingen op scholen en dan merken we dat goed genoeg. ‘Wiskunde is iets voor jongens’, dat is het heersende idee, ‘ze kunnen daarmee aan de slag en het is niet erg als ze fouten maken’. We verwijzen dan graag naar een onderzoek waarin aan twee groepen jongeren gevraagd werd om een bepaalde figuur zo goed mogelijk na te tekenen. Aan de ene groep zei men: ‘Dit is een wiskunde-oefening, je moet deze geometrische figuur zo getrouw mogelijk kopiëren’. De andere groep kreeg te horen dat het een tekenles was en dat ze creatief mochten zijn. De meisjes in de tweede groep deden het opmerkelijk beter, omdat de stress ‘dat ze die wiskunde niet zouden kunnen’ er niet was. Ze moesten niet eerst die drempel over.

De vrouwelijke (faal)angst voor wiskunde vertaalt zich volgens de OESO in een geringer aantal meisjesstudenten in ICT-, ingenieurs- of wiskunderichtingen aan de universiteit en hogeschool. Slechts 14 procent van de meisjes die verder studeren kiest daarvoor, tegenover 39 procent van de jongens. Nochtans zijn meisjes op hun vijftiende wel ambitieuzer dan jongens als het verder studeren en carrièrekansen betreft.

Mieke Van Houtte brengt opnieuw enige nuancering aan bij het OESO-onderzoek: ‘Het klopt dat zelfs meisjes die in het secundair acht uur wiskunde hebben gehad, en er dus zeker goed in zijn, minder geneigd zijn om later te kiezen voor de harde wetenschappelijke en wiskundige richtingen. Dat zie je ook in ons land. Vaak gaan ze toch weer een andere richting uit en als je vraagt naar de reden, dan hoor je wel vaker iets als: ‘Nu wil ik eindelijk een keer iets leuks of interessants gaan doen.’ Ik denk dus wel dat er meer aan de hand is dan alleen faalangst. Anderzijds is het ook niet zo dat meisjes in ons land helemaal niet kiezen voor wetenschappelijke studies. In de richtingen farmacie, biomedische en medische wetenschappen zijn meisjes wel sterk in de meerderheid. Omgekeerd zijn studies als filosofie en geschiedenis dan weer echte mannenbastions.’ Klopt, beaamt ook Bonte: ‘De angst voor wiskunde verklaart niet alles. Het is bijvoorbeeld ook van belang dat er rolmodellen zijn in een studie of beroep.’


Knack, 18-03-2015 (Ilse Degryse)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB