Ik woon in Brussel en ik kan het niet langer aanzien


Dieter Leyssen, inwoner van Kuregem, luidt de alarmbel. Hij ziet elke dag menselijke drama’s gebeuren, maar er zijn blijkbaar “onvoldoende middelen” om er iets aan te doen.


5 juli 2024, twee commissarissen van verschillende Brusselse politiezones discussiëren over wie nu eigenlijk verantwoordelijk is voor de stoep van een grote boulevard op de stadsring. De buurtbewoners die hen uitgenodigd hebben op een buurtmoment in hun wijk, staan er verbijsterd op te kijken.

Eind augustus stapt een Brusselaar de Wijkantenne van zijn buurt binnen om de toenemende agressie van geïntoxiceerde mannen voor zijn gebouw te melden. Tot drie keer toe krijgt hij de vraag of hij wel in die gemeente woont, anders kan de klacht daar niet worden behandeld. Hij verliest zijn geduld: “Ja, ik weet waar ik woon.”

De hele zomer lang komen politici van alle partijen langs in de wijk om met buurtbewoners te praten en de problemen te begrijpen. Ze hebben kennelijk geen benul wat er allemaal gebeurt. Dat kinderen ‘s ochtends de deur uitgaan en een half drugslab in de hal van hun gebouw vinden. Dat er mensen noodgedwongen op de gevaarlijke nabijgelegen werf slapen. Dat de etalages van de lokale winkels elke dag worden ingeslagen. Dat het ene stukje groen eerst een clandestien openbaar toilet werd en er sinds een snoeibeurt troosteloos kaal bijligt. Dat elke nacht groepen mannen, zwaar onder de invloed, elkaar de kop inslaan met staven en flesjes. Als ze al geen messen trekken. Ze takelen wekenlang af en verdwijnen dan uit het straatbeeld. Terwijl de buurtbewoners hun verhaal doen aan de politici, vloeien tranen, vallen er ongemakkelijke stiltes en verheft soms iemand zijn stem.

Dit gaat over de wijk op het kruispunt tussen de gemeenten Brussel-Stad, Anderlecht en Sint-Gillis en op de grens tussen politiezones Brussel Hoofdstad-Elsene en Zuid. Maar het zou evengoed over de Brabantwijk in het noorden van Brussel kunnen gaan, ook op zo’n kruispunt.

In de wijk staan verschillende gebouwen die van vitaal belang zijn voor de meest kwetsbaren in de stad op een boogscheut van elkaar: een drugsgebruikersruimte, een opvangcentrum voor daklozen en een hotel dat als tijdelijke vluchtelingenopvang dient. Ze liggen aan weerszijden van de gemeentegrenzen Brussel-Stad en Anderlecht, met een troosteloos parkeerterrein ertussenin. De hal van het opvangcentrum is klein en de huishoudelijke regels, zoals het verbod op alcoholconsumptie binnen, maken dat de publieke ruimte een deel wordt van de werking.

Daar ontbreekt elke vorm van omkadering. Dat is de taak van de politie en de gemeentebesturen. Juist, die twee commissarissen die in juli 2024 nog altijd niet wisten wie verantwoordelijk is voor precies dat stuk straat. En de mensen van de Wijkantenne, verantwoordelijk voor de vredeshandhaving, die twijfelden of het wel over hun gemeente ging. De andere twee gemeenten blinken uit in afwezigheid.

Als je op zo’n plek woont, zijn die grenzen geen lijnen op een kaart of punten op een vergaderagenda. In het beste geval gaat het om een aanhoudend gebrek aan publieke dienstverlening, in het slechtste geval komt er agressie en geweld van.


Achter de cijfers

April 2025. De buurtbewoners staan weer op het plein, deze keer in een cirkel rond burgemeester Fabrice Cumps (PS). Een vriendelijke man, die de verkiezingen het jaar ervoor niet won, maar toch de sjerp wist te behouden. Hij en zijn kabinetschef begrijpen de buurtbewoners. Ze zien dat de situatie onhoudbaar is. Maar ze kunnen geen structurele maatregelen nemen, er zijn onvoldoende middelen.

Intussen telde de Brusselse vzw Bruss’help bijna 10.000 dak- en thuislozen in het gewest, een kwart meer dan twee jaar geleden. 2.700 mannen die recht hebben op opvang in het netwerk van Fedasil, krijgen die niet. 50.000 Brusselse gezinnen die recht hebben op een sociale woning, staan op een wachtlijst.

Intussen besliste federaal minister van Asiel & Migratie Anneleen Van Bossuyt (N-VA) om tegen 2029 de middelen voor opvang te verminderen tot een zesde van het huidige budget. In Brussel dreigt een budgettaire crisis die ongetwijfeld een impact zal hebben op opvanginitiatieven en op de bouw van sociale woningen. Een regering die oplossingen kan zoeken, raakt maar niet gevormd.

Op de grens tussen Brussel en Anderlecht kun je niet naast de menselijke drama’s achter die cijfers kijken. Een oude man slaapt onder een deken op de smalle stoep tussen de tramlijn en de binnenring. Een andere schuilt in een vervallen erker van het Zuidstation. Goedkope drugs worden gebruikt tussen de auto’s en betonbokken op de parkeerboulevard. Elke dag liggen mensen knock-out op het plein. In vergaderzalen is op basis van begrotingstabellen beslist dat ze niet meer kunnen worden geholpen.

Ik schrijf dit uit noodzaak, omdat ik het simpelweg niet meer kan blijven aanzien. Omdat ik op de eerste rij zit en merk hoe weinig mensen in andere delen van de stad en het land ervan weten. Ik schrijf dit als oproep aan beleidsmakers om oplossingen te bedenken. Om behalve het veiligheidsprobleem in Brussel ook het opvang-, zorg- en begeleidingsprobleem serieus te nemen. Om de oplossingen niet langer te versnipperen langs gemeentegrenzen, politiezones en in verschillende vzw’s, maar samen een geïntegreerde aanpak op te zetten. Ik schrijf het voordat ik zelf beslis te verhuizen, weg van de grens.

Dieter Leyssen, Brusselaar en architect

Blog DS, 04-06-2025