Tijd om afscheid te nemen van Spotify


Hij luisterde duizenden uren via de streamingdienst, maar de ethische bezwaren geven nu voor Etienne Valk de doorslag.


De bejubelde Amerikaanse rockband Deerhoof liet vorige week weten de eigen muziek van Spotify te verwijderen. De bandleden verwezen naar een krantenkop over de Zweedse medeoprichter en eigenaar van de streamingdienst: Daniel Ek gebruikt 700 miljoen dollar van zijn Spotify-fortuin om bestuursvoorzitter te worden van een techbedrijf voor autonome wapens. Dat lazen we niet met plezier, aldus Deerhoof. “We willen niet dat onze muziek mensen doodt en ons succes wordt gekoppeld aan artificieel intelligente wapentechnologie.”


Spotify's groeispurt

Dit bevestigt wat critici al langer benadrukken: Spotify is geen muziekbedrijf. Het is een bigtechbedrijf dat toevallig muziek aanbiedt voor abonnementenverkoop en met reclames geld verdient aan gebruikers zonder betaald abonnement. Mooi verwoord door Deerhoof: “Muziek maken zal voor altijd zijn, maar een of andere digitale list om snel rijk te worden zal zeker achterhaald raken.”

Ik heb van Spotify gehouden. We ontmoetten elkaar via mijn eerste Sennheiser-koptelefoon, die ik kocht bij de lokale elektronicawinkel. Ik was twaalf jaar oud en ging er waarschijnlijk van uit dat ik de koptelefoon zou gebruiken voor albums die ik gratis van internet zou downloaden. Maar het was 2010, de Zweedse start-up Spotify had net een verbond gesloten met de grote platenlabels om de muziekindustrie los te weken uit de greep van piraterij en probeerde de nieuwe dienst door ieder oor in Europa te wurmen. Een gratis Spotify-jaarabonnement bij aanschaf van de toen hippe koptelefoon.

We spoelen vooruit naar vijftien jaar later. Spotify is een miljardenbedrijf met ruim 678 miljoen gebruikers en zelf ben ik duizenden luisteruren verder. Hoewel muziekpiraterij is teruggedrongen, heeft Spotify almachtige platenlabels in staat gesteld nog effectiever van de geldstromen te tappen dan vóór streaming en piraterij. Terwijl dit model deze tussenpersonen juist zou kunnen uitbannen.


Scheefgroei

U zou zich artiesten kunnen voorstellen als de verwaarloosde kinderen van een liefdeloos maar lucratief huwelijk tussen de streamingplatforms en de grote muzieklabels. Maar giftige relaties zijn er om afgezworen te worden, na een poosje weer in verzeild te raken en dan uiteindelijk definitief achter je te laten. Zo ook voor ons luisteraars, nu we weten hoe onze corporate ooms en tantes hun kinderen uitbuiten wanneer we langskomen om te genieten van onze artistieke neven en nichten.

Hele afspeellijsten zou men kunnen vullen met klaagzangen over wat er misgaat bij een streamingdienst als Spotify. Ik zal het kort houden. Natuurlijk de welbekende lage uitbetaling: per afgespeeld nummer gaan doorgaans slechts enkele tienden van een cent naar de artiest. Alleen artiesten van de grote labels weten met voordelige deals dat bedrag te verhogen.

Specifiek voor Spotify: dat biedt maar liefst miljarden streams voor talloze spookartiesten waar maar enkele makers achter zitten. Via deals in achterkamertjes geeft de streamingdienst hun betere plekken in de centrale afspeellijsten, in ruil voor een lagere vergoeding per afgespeeld nummer.

Muziekjournalist Liz Pelly, die een boek schreef over de praktijken van Spotify, publiceerde begin dit jaar in Harper’s Magazine het artikel The Ghosts in the Machine. Ze laat zien hoe spookartiesten allesbehalve uitzondering zijn. Het is een van de vele manieren waarop Spotify winst maximaliseert en opkomende artiesten marginaliseert.

Door AI gegenereerde muziek is de volgende stap – voor zover dit niet al wijdverbreid is. Gebruikers worden via afspeellijsten en algoritmische aanbevelingen al lang aangestuurd op meer passief luisteren. Hoe vaak gaat u nog zitten voor een heel album? En zou u het opmerken dat de muziek op de achtergrond onpersoonlijke AI-muzak is?

De honderden miljoenen euro’s die dat oplevert, worden nu deels geïnvesteerd in wapengekletter.

Dus: doe mee aan de vinylrenaissance, denk aan artiestvriendelijkere platforms zoals Bandcamp of kijk ten minste naar een beter uitbetalend streamingplatform. En bedenk wat Deerhoof stelt in een songtitel over schaarste: Scarcity is manufactured.

Etienne Valk is onderzoeker auteursrecht en GenAI, Universiteit van Amsterdam


Trouw, 11-07-2025