Wat als Trump GPS in Europa onbeschikbaar maakt?


Met Galileo beschikt Europa over een superieur satellietnavigatiesysteem. Al zijn we in de lucht voorlopig nog afhankelijk van het Amerikaanse GPS.


Wat zou er gebeuren als president Trump, in al zijn wispelturigheid, besliste om het Amerikaanse satellietnavigatiesysteem GPS niet langer beschikbaar te maken in Europa? Zouden we onze weg niet meer vinden en verloren lopen? “Het hangt ervan af of de gps in je smartphone of je auto al is uitgerust met Galileo-hardware”, zegt Jörg Hahn, gps-specialist bij het Europees Ruimtevaartagentschap (ESA). “Op een moderne smartphone zul je geen verschil merken. Wereldwijd zijn er al vier miljard smartphones uitgerust met Galileo.”

Galileo is de Europese tegenhanger van GPS. Rond 2000 besliste de EU om een geheel eigen satellietnavigatiesysteem te ontwikkelen. Ze wilde niet langer afhankelijk zijn van GPS, ook al was dat systeem, waarvan de naam synoniem is geworden voor satellietnavigatie of ‘gps’, wereldwijd beschikbaar. In 2016 hingen alle Galileo-satellieten in een baan om de aarde – vandaar de betrokkenheid van de ESA – en trad het Europese systeem in werking. De afgelopen tien jaar heeft het Europese gps wereldwijd zijn weg gevonden naar smartphones, auto’s en andere apparaten.

Ook de nauwkeurigheid van de satellietnavigatie zou niet verslechteren, mocht GPS plots niet meer beschikbaar zijn. Integendeel, van alle bestaande satellietnavigatiesystemen (ook de Russen en de Chinezen hebben er een) bezit Galileo de grootste precisie. Het kan tot wel 20 centimeter nauwkeurig locaties bepalen. Om dat te illustreren wordt vaak het voorbeeld gegeven van een auto op een snelweg. Met GPS weet de bestuurder op welke weg hij rijdt, met Galileo ook op welke rijstrook. Daarvoor volstaat trouwens het publieke, ‘open’ signaal van Galileo, dat tot 1 meter precies is. Het hypernauwkeurige signaal (tot 20 cm) is beschikbaar voor specifieke toepassingen, bijvoorbeeld drones. Overigens zal de nauwkeurigheid later dit decennium nog toenemen. De eerste satellieten van de zogeheten tweedegeneratie-Galileo worden in 2026 gelanceerd.


Hulp voor Oekraïense leger

Toch is Europa met Galileo nog niet volledig onafhankelijk van GPS. Satellietnavigatie in de luchtvaart gebeurt bijvoorbeeld nog steeds op basis van (Amerikaanse) GPS-signalen. In Europa wordt dat geregeld via Egnos, een systeem van enkele satellieten en grondstations dat in real time de betrouwbaarheid van signalen van navigatiesatellieten (van GPS dus) controleert. Dat maakt de signalen bruikbaar voor vliegtuigen, waar correcte navigatie natuurlijk van levensbelang is.

Voorlopig werkt Egnos nog niet met Galileo-signalen, maar dat zal in de nabije toekomst veranderen. Tegen 2028 zou het systeem compatibel moeten zijn met Galileo. Het verklaart waarom het wegvallen van GPS nu de burgerluchtvaart in de problemen zou kunnen brengen – iets wat in deze krant al werd aangekaart. “Zonder GPS moeten vliegtuigen andere methoden gebruiken voor hun navigatie, bijvoorbeeld met instrumenten en sensoren aan boord”, aldus Hahn.

Rest de vraag of Galileo ook met GPS kan concurreren in een militaire context. In principe kan het dat: zo is er een gecodeerd signaal (PRS genaamd, wat staat voor ‘public regulated service’) dat is voorbehouden voor Europese overheden of instellingen. Het PRS-signaal is goed bestand (zelfs beter dan GPS) tegen pogingen om het te verstoren, iets wat Rusland geregeld probeert te doen met satellietnavigatiesignalen in Oost-Europa. Toch is het signaal nog niet helemaal geïntegreerd in de systemen van de Navo. Al kunnen Europese Navo-landen daar wel zelf voor kiezen, leert een navraag bij de Europese Commissie. Maar zo’n ‘combinatie-gps’ moet natuurlijk technisch mogelijk zijn. De vraag kan worden gesteld of de Amerikaanse F35’s bijvoorbeeld op Galileo in plaats van op GPS zullen kunnen vliegen.

Het PRS-signaal zou ook het Oekraïense leger van pas kunnen komen. Immuun voor Russische verstoring kan het raketten, vliegtuigen, tanks en drones beter helpen geleiden. De Europese Commissie lijkt daar nu, na meer dan drie jaar oorlog, werk van te willen maken. In haar witboek defensie dat half maart werd voorgesteld, wil ze Oekraïne “verbeterde toegang” geven tot “EU-middelen en -diensten in de ruimte” – dus ook tot het PRS-gecodeerde Galileo. Als president Trump dan zou beslissen om GPS uit te schakelen boven het slagveld, zouden de Oekraïners kunnen terugvallen op het Europese gps.


DS, 19-05-2025 (Senne Starckx)