De gevolgen van de Amerikaanse aanval op Iran zijn, ook voor Trump, nauwelijks te overzien


De Verenigde Staten hebben dan toch Iran aangevallen. Wat maakt president Trump, die steeds zei geen oorlogen te willen, hiermee los?


Nog geen dag nadat Pakistan had aangekondigd hem te willen voordragen voor de Nobelprijs voor de Vrede, gaf de Amerikaanse president Donald Trump het bevel doelen in Iran te bombarderen.

De president die altijd beloofde niet te zullen beginnen aan ‘stomme oorlogen’ die ‘eindeloos duren’, heeft zijn eigen land nu in een onzeker militair avontuur gestort – om nog maar te zwijgen van de landen in het Midden-Oosten.

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu stond zondagochtend al vroeg klaar om uitleg te geven. “We kunnen het gevaarlijkste regime ter wereld niet de gevaarlijkste wapens laten hebben”, zei hij.

Netanyahu kan tevreden zijn, want met de Amerikaanse aanval lijkt nu te gebeuren wat hij al twintig jaar wil: Iran uitschakelen als regionale grootmacht, die een vrijwel onaantastbare positie zou krijgen als ze over kernwapens beschikt.


Aanval is niet toegestaan

Het internationaal recht is duidelijk: een aanval op een ander land is niet toegestaan, tenzij er een directe noodsituatie dreigt. En dus niet om onderhandelingen die niet willen vlotten, kracht bij te zetten. Maar los van het recht blijven er ook andere grote vragen over. Zullen Trump en Netanyahu slagen in hun opzet? Wat doen ze als dit niet zo blijkt te zijn? En wat zijn dan de gevolgen voor de regio?

Trump mag dan spreken van een ‘enorm militair succes’, het is nog niet duidelijk of de diep onder de grond liggende nucleaire faciliteiten in Iran zijn vernietigd. Dat het internationale atoomagentschap IAEA en de buurlanden geen verhoogde radioactieve straling meten, kan betekenen dat de Amerikaanse bom zonder veel effect in de Iraanse grond is ontploft.

Dan blijft de vraag of dit de manier is om het Iraanse atoomprogramma te stoppen. Bommen kunnen geen kennis vernietigen, reageerde een vooraanstaande Iraanse parlementariër al.


Alleen militaire macht dwingt respect af

Zolang die kennis er is en er diep onder de grond faciliteiten functioneren, kan Iran verdergaan met uranium verrijken. En de hardliners in Teheran die inderdaad een kernwapen willen maken, hebben de wind in de zeilen gekregen. Voor hen is nu wel bewezen dat alleen militaire macht internationaal respect afdwingt.

Een akkoord over de nucleaire ambities van Iran lijkt verder weg dan ooit. Zo’n akkoord zou Iran verplichten inspecties toe te staan, die garanderen dat het atoomprogramma vreedzaam bedoeld is, zoals Teheran volhoudt. Het zou Iran ook praktische voordelen bieden, door het verlichten van economische sancties. Deze weg, die Trump zelf in zijn vorige termijn verliet, zou vermoedelijk meer zekerheden bieden voor een veilige toekomst in de regio dan een ongewis militair avontuur.

Het valt niet te voorspellen wat Trump met zijn aanval heeft losgemaakt. Maar militaire experts weten wel: bij een aanval op een ander land moet duidelijk zijn wat het directe doel is, wat de vervolgstappen kunnen zijn, ook bij een tegenaanval, en hoe de exitstrategie eruitziet. Op het eerste punt na lijkt Washington in het duister te tasten. Trumps toespraak na de aanval gaf er in ieder geval geen antwoorden op.

Sigrid Kaag, VN-gezant voor het Midden-Oosten, sprak zondag in het tv-programma Buitenhof harde woorden over de strategische aanpak van de VS en Israël: “Ik heb niet het idee dat daar een plan voor is.”


De kant van Republikeinse hardliners gekozen

Wat doet Trump als Iran nu, naast de raketten op Israël, Amerikaanse bases in de regio gaat bestoken, zoals de Revolutionaire Garde heeft aangekondigd, of als een van de bondgenoten van Teheran dat doet? Hij heeft al gedreigd met harder ingrijpen, wellicht onder druk van critici die hem verwijten altijd terug te krabbelen als het spannend wordt.

De president zegt nog steeds te hopen Iran aan tafel te krijgen, maar het is zeer de vraag of de machthebbers in Teheran daar nog voor voelen. Trump heeft met deze aanval de kant gekozen van Republikeinse hardliners, die altijd al zo’n actie bepleitten.

De president kan roepen dat succes is behaald, maar als Iran terugslaat moet hij opnieuw een besluit nemen. Dan moet hij, ondanks zijn beloftes, verdergaan in een onvoorspelbaar militair conflict of, wellicht nog meer tegen zijn zin, zich terugtrekken en genoegen nemen met een beperkt resultaat.


Trouw, 22-06-2025 (Gijs Moes)