Rusland zet “systematisch” chemische wapens in tegen Oekraïne: “Afschuwelijk en onacceptabel”


Om soldaten uit loopgraven te dwingen, stuurt Rusland drones met het giftige chloorpicrine op hen af. Volgens verschillende inlichtingendiensten “intensiveert de Russische inzet van chemische wapens in Oekraïne”.


Aan de frontlijn in Oekraïne wordt gestreden met een soms bizarre combinatie van nieuwe en oude tactieken: hypermoderne drones en loopgraven zoals in de Eerste Wereldoorlog. Nu blijkt dat Rusland geregeld nog een ander, en zeer omstreden, middel inzet dat ruim honderd jaar geleden voor het eerst op grote schaal werd gebruikt. De Nederlandse en Duitse inlichtingendiensten brachten vrijdagochtend gelijktijdig naar buiten dat Oekraïense soldaten steeds vaker het doelwit zijn van aanvallen met chemische wapens. Daarmee overtreedt Rusland het Verdrag Chemische Wapens, dat eind jaren 90 in werking trad en de ontwikkeling, productie en inzet van chemische wapens verbiedt. Rusland ondertekende en ratificeerde dat verdrag.

“We waarschuwen voor een intensivering van de Russische inzet van chemische wapens in Oekraïne”, schrijven de Nederlandse militaire en algemene inlichtingendiensten samen met de Duitse BND in een communiqué. “Steeds vaker zet Rusland tegen Oekraïne een breed scala aan chemische wapens in, waarbij het niet schuwt om sterkere stoffen zoals chloorpicrine te gebruiken.”

Chloorpicrine is een stof die bij kamertemperatuur vloeibaar is, maar op het slagveld in gasvorm wordt verspreid. Ze wordt ook gebruikt in de landbouw om bodems via vergassing te ontdoen van micro-organismen en wilde dieren. Wie ermee in aanraking komt, voelt irritatie aan de ogen, luchtwegen en de huid en moet overgeven. Het heeft een verstikkend effect. Bij hoge concentraties in afgesloten ruimtes is het dodelijk.

Het Duitse leger schoot in de Eerste Wereldoorlog chloorpicrine af, zodat tegenstanders hun gasmaskers zouden uittrekken om te braken, waarna het andere chemische wapens inzette. Rusland past nu in Oekraïne een soortgelijke tactiek toe: “Door de inzet van chemische wapens worden Oekraïense militairen gedwongen hun schuilplaats te verlaten. Vervolgens worden ze met conventionele munitie gedood”, staat in de analyse.


“Glijdende schaal”

Hoeveel dodelijke slachtoffers Rusland op die manier al heeft gemaakt, valt net door die modus operandi niet te achterhalen. Volgens het Oekraïense ministerie van Defensie heeft Rusland sinds de grootschalige invasie in 2022 al meer dan 9.000 aanvallen met chemische wapens uitgevoerd. “Zeker drie doden worden door Oekraïne direct toegeschreven aan de blootstelling aan chemische wapens.” Bij NRC zegt de ontslagnemende Nederlandse minister van Defensie, Ruben Brekelmans (VVD), dat 2.500 militairen in het ziekenhuis behandeld werden met vergiftigingsverschijnselen. Hij noemt de inzet van chemische wapens “afschuwelijk en onacceptabel”. “We zien dat Rusland bereid is om alle internationale normen aan zijn laars te lappen.”

Oekraïne waarschuwde vorig jaar in mei al voor het Russische chloorpicrine. Ook de Verenigde Staten deden dat en vaardigden via hun departement Buitenlandse Zaken sancties uit tegen Russische overheidsdiensten en bedrijven die betrokken zijn bij die chemische oorlogvoering. Behalve chloorpicrine zetten de Russen ook traangas in, wat eveneens verboden is. De wapens worden volgens NRC “vooral afgeworpen vanuit kleine cameradrones boven de frontlinies”.

De communicatie van de Nederlanders en Duitsers bevestigt de info van vorig jaar, maar benadrukt vooral hoe het een gewoonte is geworden voor de Russen om dit type wapen in te zetten. Het is “gestandaardiseerd en aan de orde van de dag”, merken ze. Die intensivering maakt hen ongerust. “De dreiging die uitgaat van het Russische chemische wapenprogramma neemt toe”, zegt Peter Reesink, chef van de Nederlandse militaire inlichtingendienst. Er wordt gewaarschuwd voor een “glijdende schaal”, waarbij de hoeveelheid en types chemische wapens mettertijd toenemen. “Het laat wederom zien welke brute agressor Oekraïne tegenover zich heeft”, vindt de Nederlandse minister Brekelmans. “Wij maken dit nu openbaar omdat de Russische inzet van chemische wapens niet mag worden genormaliseerd. Als de drempel daarvoor omlaag gaat, is dat niet alleen gevaarlijk voor Oekraïne, maar ook voor de rest van Europa en de wereld.”


Spionageoperatie

De inlichtingendiensten stellen vast dat de Russische militaire leiding het gebruik van chemische wapens steunt en “actief is gaan faciliteren”. Het gaat dan vooral om de afdeling van de Radiologische, Chemische en Biologische Verdedigingstroepen. Een generaal van die afdeling kwam eind vorig jaar om toen de Oekraïense geheime dienst SBOe een elektrische step bij hem liet ontploffen.

Nederland is extra gevoelig voor de problematiek wegens de aanwezigheid in Den Haag van de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW), die streeft naar de vernietiging van dat type wapens. In 2018 was de OPCW-hoofdzetel het doelwit van een spionageoperatie van de Russische militaire inlichtingendienst GROe. Agenten probeerden toegang te krijgen tot het draadloze netwerk, maar werden onderschept door de Nederlandse contraspionage. In die periode onderzocht het OPCW de vergiftiging van de Russische dubbelspion Sergej Skripal en zijn dochter. Er liep ook een onderzoek naar de chemische wapens van de (intussen) verdreven Syrische dictator Assad, een bondgenoot van Rusland.


Blog DS, 04-07-2025 (Nikolas Vanhecke)