Ieren kunnen nieuw verdrag voor EU maken of breken

[Barst]

Slecht geslapen, Ik stem 'neen'


Volgens TOM SAUER is het niet verwonderlijk dat de Ieren het Verdrag van Lissabon verwierpen en is het beter voortaan geen referenda meer te organiseren over complexe Europese onderwerpen.


Het eiland telt meer schapen dan burgers en ligt allesbehalve in het centrum van Europa. Maar die verdomde Ieren zijn er toch maar weer eens in geslaagd om het Europees integratieproces te vertragen. Het in werking treden van het lang verwachte Verdrag van Lissabon - dat op zich al een gedaantewisseling had ondergaan na de Franse en Nederlandse referenda - zal nog niet voor 1 januari 2009 zijn. En je hoeft geen Europees federalist zijn om bij deze vertraging - dit is geen afstel - kritische kanttekeningen bij te maken.

Niet dat de Ieren de inhoud van het Verdrag bekritiseren. Niemand heeft het trouwens gelezen. Die lectuur is ook geen aanrader. Het is ook niet zo dat de Ieren zich door Europa gemarginaliseerd voelen. Integendeel, het land heeft sinds haar blijde intrede in Europa in het begin van de jaren zeventig miljarden binnengerijfd, en heeft vandaag een BNP per capita dat na Luxemburg het hoogste van de Europese Unie is. Ierland is rijk geworden dankzij Europa. Stank voor dank dus.

Wat is dan de verklaring voor dit asociaal stemgedrag ? Asociaal omdat de meeste lidstaten ondertussen het verdrag hebben geratificeerd. De meest voor de hand liggende verklaring is dat de Ieren zich laten leiden hebben door berichten in de media die stelden dat het verdrag om één of andere specifieke reden een negatieve invloed zou hebben op hun dagelijks leven. Die berichten steunen op hun beurt op enkele (soms rijke)lui die hard kunnen roepen en ofwel effectief nadeel zouden ondervinden door het verdrag ofwel de aan de macht zijnde regering om politieke redenen de das willen omdoen. En of die berichten nu effectief waar zijn, velen percipiëren dergelijke berichten als waar, en laten hun stemgedrag daardoor bepalen. Dat er ook vele, ja zelfs meer voordelen aan het verdrag vasthangen moge hun worst wezen. Onbekend is onbemind.

Voor andere burgers is het voldoende dat de regering voor is, om automatisch tegen te zijn. En nog anderen, vrees ik, laten het afhangen van hun gemoed. 'Neen' stemmen en de frustratie is - tijdelijk althans - weg.

Als er één conclusie uit die hele soap van Europese referenda te trekken valt, dan is het dat referenda niet het beste politieke instrument zijn om dergelijke complexe materies te beslechten. Anderzijds moeten we het kind niet met het badwater weggooien. Referenda zijn soms de meest aangewezen weg om beslissingen door te duwen of tegen te houden. Belangrijk is het onderwerp waarover een beslissing dient genomen te worden. Wanneer het geschilpunt zeer herkenbaar is voor de burger, dicht bij zijn eigen leefwereld, en dus best op lokaal niveau, en in redelijk simplistische termen samen te vatten, en op een relatief neutrale manier in vraagvorm aan de kiezer voor te leggen, als aan al (!) deze voorwaarden is voldaan, dan pas zou men kunnen overwegen om alle burgers te raadplegen via een referendum. Bijvoorbeeld over de wenselijkheid van een ondergrondse parking onder het stadsplein, zoals enkele jaren geleden in Gent het geval was.

Wanneer het daarentegen gaat om een complex geheel van verschillende items die bovendien ver van hun bed staan, en niet een-twee-drie uit te leggen zijn, is het beter om geen referenda te organiseren. Wat het alternatief is? Laat de 'gekozenen des volks' over dergelijke complexere materies oordelen. Alle burgers moeten om de zoveel jaar naar het kieshokje, en in ons land zelfs verplicht. Het is aan hen die verkozen zijn om de juiste beslissingen te nemen. Zij worden er zelfs voor betaald. Zij zullen herkozen worden als de burgers na hun ambtstermijn vinden dat hun vertegenwoordigers in globo de juiste beslissingen hebben genomen. Dat is op zich al een zeer moeilijke oefening voor de burgers. Laat ons dus niet heiliger willen zijn dan de paus, en laten we referenda op Europees niveau dus opbergen. Tot Europa bij de Europese burgers als iets lokaals wordt gepercipieerd. Al kan dat nog eventjes duren.

Tom Sauer is docent Internationale Politiek aan de Universiteit Antwerpen


DS, 14-06-2008

[Barst]

Ierse regering vraagt geen nieuw verdrag


LUXEMBURG - Voor juni 2009 moet er een oplossing zijn voor het Ierse neen tegen het Verdrag van Lissabon. Anders zijn de Ieren gezien.


De Ierse minister van Buitenlandse Zaken Michael Martin heeft gisteren, op de ministerraad in Luxemburg, geen nieuwe onderhandeling gevraagd over een nieuw EU-verdrag dat in de plaats zou komen van het in zijn land afgewezen Verdrag van Lissabon. Integendeel, ook Martin vindt dat de lidstaten die nog niet klaar zijn met de procedure, de ratificatie van het verdrag moeten voorzetten.


Franse plannen doorkruist

Vooral de Franse president Nicolas Sarkozy is vragende partij voor een snelle oplossing van de crisis. Die zou er tegen oktober moeten zijn. Tijdens zijn EU-voorzitterschap, dat op 1 juli begint, was de voorbereiding van de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon op 1 januari 2009, hoofdzaak. Maar ook andere punten die hij wilde realiseren, zoals een groot migratiepact voor de EU, en nieuwe stappen in de Europese defensie, dreigen ondergesneeuwd te geraken. Voor de uitbouw van de Europese defensie - voor het 'neutrale' Ierland een uiterst gevoelig punt - suggereerden hoge Franse kringen gisteren in Luxemburg dat Parijs desnoods met het huidige Verdrag van Nice zal werken. Dat biedt de mogelijkheid om met een beperkt aantal lidstaten nauwer samen te werken op bepaalde domeinen. En als dat niet lukt binnen het EU-verdrag kan het desnoods buiten EU-verband, klonk het.


Een snelle oplossing ook in Iers belang

Een van de belangrijke argumenten om de Ierse neen-stemmers de wind uit de zeilen te halen, is dat ze in Brussel sneller dreigen uit de boot te vallen zonder 'Lissabon' dan met. Tegen het verdrag werd aangevoerd dat Ierland vanaf 2014 geen waarborg meer heeft van een commissaris omdat de Commissie dan afslankt. Maar dat zal sneller het geval zijn als Lissabon niet wordt goedgekeurd. Op 7 juni 2009, als de eerstvolgende Europese verkiezingen gehouden worden, treedt volgens het Verdrag van Nice immers ook een afslanking in werking van de Commissie. Een mogelijk aanbod aan de Ieren zou er nu in bestaan dat ze de garantie krijgen dat er in de Commissie toch een vertegenwoordiger blijft voor alle lidstaten. Maar dan moet het Verdrag van Lissabon worden goedgekeurd. Want daarin is voorzien dat de Europese staatshoofden en regeringsleiders unaniem kunnen beslissen over een gewijzigde samenstelling van de Commissie, zonder verdragswijziging.


EU-top heeft nog andere belangrijke agendapunten

De EU-top die donderdag in Brussel begint, zal helemaal in de schaduw staan van het Ierse neen. Maar onder druk van de betogingen van transporteurs en landbouwers van morgen in Brussel, worden nog belangrijke conclusies verwacht over maatregelen om de voedsel- en energieprijzen draaglijker te houden voor de meest getroffenen.

België wil meer garanties dat de ratificatie van het EU-akkoord met Servië volledig afhankelijk blijft van de medewerking van Belgrado aan de uitlevering van oorlogsmisdadigers aan het Joegoslavië-tribunaal.


DS, 17-06-2008 (Bernard Bulcke)

[Barst]

Het Ierse ’nee’ is een ramp en heel Brussel weet dat


Je zal maar Brian Cowen heten, premier van Ierland zijn, en deze dagen aan je collega’s in Brussel moeten uitleggen waarom nota bene jouw land, het succesverhaal van de Europese Unie, het Verdrag van Lissabon heeft afgewezen.


Dat zal moeite kosten, want wederom stemde een natie niet om een eenduidige reden tegen. En weer blijkt dat Europese referenda tot stagnatie leiden. De Unie kan geen orde op zaken stellen en kan urgente problemen niet aanpakken. Klimaatcrisis, de energiecrisis, de voedselcrisis, de kredietcrisis en de komende crisis in de internationale betrekkingen door de opkomst van China, India en Rusland worden niet goed aangepakt als de unie zelf in crisis verkeert.

Het echec van het Ierse referendum maakt twee dingen duidelijk. Allereerst is een nationaal referendum dat internationale repercussies heeft per definitie ondemocratisch, dus volstrekt ongewenst. Als er in Amsterdam wordt gestemd over het autovrij maken van de binnenstad krijgen de Amsterdammers rechtstreeks te maken met de gevolgen van een ja of nee. Het is te gek dat het Amsterdamse referendum ook de binnenstad van Rotterdam autovrij zou maken. Toch is dat het gevolg van het Ierse ’nee’. Lidstaten moeten aanvaarden dat Ierland de unie verlamt, terwijl ze geen invloed op dat referendum hebben.

De zaak wordt nog ondemocratischer als wordt bedacht dat 4.2 miljoen Ieren 500 miljoen Europeanen kunnen verlammen. Als er dan toch zo nodig over een Europees verdrag moet worden gestemd, dan moeten alle lidstaten dit tegelijk doen en aanvaarden wat een meerderheid van de Europese bevolking wil. Of een tegenstem moet directe gevolgen voor het betrokken land hebben en niet voor de Unie als geheel, bijvoorbeeld doordat het land deels niet langer meepraat over bepaalde beleidskwesties of haar commissaris in de Europese Commissie verliest.

Het Ierse ’nee’ maakt in de tweede plaats duidelijk maakt dat er een antwoord moet komen op de huidige malaise in de lidstaten. Het Ierse nee staat symbool voor de houding van veel burgers in Europese landen. Overal wordt de elite van gekozenen gewantrouwd. Overal wordt gevreesd voor een te dirigistisch Brussel dat wetten en regels aan de lidstaten oplegt, de soevereiniteit van lidstaten uitholt, geen verdrag in gewone mensentaal kan schrijven, en onduidelijk is over de toekomst van de unie. Wordt het een vrijhandelszone, statenfederatie of iets daar tussen in? Dit wantrouwen kan niet snel worden weggenomen want er zijn geen concrete antwoorden en makkelijke oplossingen.

Buitenlandse politiek, het afsluiten van verdragen en aansluiting bij internationale organisaties zijn van oudsher een zaak van de politieke en bestuurlijke elite. De gedachte is dat de burger vooral zijn eigen belang voor ogen heeft. Al eeuwen wordt die elite geacht de afweging over het landsbelang wel te kunnen maken. Volksvertegenwoordiging en regering krijgen daarom een mandaat van de kiezer. Maar door de democratisering van het buitenlands beleid is Europa al lang geen eliteproject meer. Er worden referenda gehouden, dus domineert het eigenbelang van de burger als er over Europa wordt gestemd.

Gekozenen horen het volk te leiden en dat te doen op basis van visie, inspiratie en overreding. Maar het ontbreekt Europa aan leiders en overal steekt populisme op. De oorzaak? Politici weten het ook niet meer. Zij beloven veel, maar hebben geen oplossingen. Voor het eerst vindt een hele generatie kiezers dat komende generaties minder welvaart zullen hebben. Het Ierse ’nee’ duidt op onzekerheid en angst voor de toekomst. Onzekerheid die door de bezweringsformules uit Brussel en de 27 hoofdsteden dat het Ierse ’nee’ geen ramp is, alleen maar groter wordt. Het Ierse ’nee’ is namelijk wel een ramp en iedereen weet dat in Brussel.


Trouw, 20-06-2008 (Rob De Wijk)