Google, Facebook en andere big tech bepalen steeds meer hoe we denken en wat we doen


Grote Amerikaanse technologiebedrijven bepalen steeds meer welk nieuws wij zien. Zij krijgen daarmee opiniemacht, en dat is zorgelijk, zeggen experts.


De grafieken in het Digital News Report 2025 dat dinsdag is verschenen, wijzen eensgezind naar beneden. Zowel de interesse in nieuws als het vertrouwen in nieuwsmedia neemt af. Tussen alle dalende trends is een ontwikkeling te zien die wel stijgt; de toenemende invloed van big tech. Een ontwikkeling die zorgelijk is en nieuwe regelgeving vereist, vindt het Commissariaat voor de Media (CvdM).

Het CvdM is een van organisaties die heeft meegewerkt aan het internationale rapport. De Nederlandse toezichthouder ziet hoe vooral de Amerikaanse technologiebedrijven Meta (Facebook, Instagram, WhatsApp), Alphabet (Google, YouTube) en Microsoft belangrijker worden als poortwachter tot nieuws en informatie.


Positieve uitzondering

Voor 45 procent van de Nederlanders zijn de websites en apps van bestaande nieuwsmerken als NOS, Nu.nl, AD of Trouw de belangrijkste nieuwsbron. 37 procent vertrouwt op Big Tech. Maar onder jongeren ligt dat laatste percentage veel hoger. Voor 60 procent van de Nederlanders onder de 35 jaar zijn technologiebedrijven de voornaamste toegangspoort tot nieuws, 30 procent bezoekt rechtstreeks de nieuwsmerken. Nu is Nederland nog een positieve uitzondering, in het buitenland zijn jongeren nog afhankelijker van de Amerikaanse techreuzen.

Is dat een probleem? Wel volgens het CvdM.

Wie nieuws volgt via de techbedrijven, laat het op zich afkomen via de algoritmes van Instagram, MSN, Google of X. Het gevolg is dat nieuwsvolgers – in dit geval vooral jongeren – niet meer zelf bepalen wat zij lezen. Ook de journalisten van mediabedrijven hebben daar geen controle meer over. Die controle ligt nu bij Big Tech. Zij krijgen daarmee opiniemacht. Oftewel: zij drukken hun stempel op hoe er in de maatschappij wordt gedacht over allerlei kwesties.


Woede oproepen

Was dat vroeger niet net zo, toen kranten- en televisieredacties het maatschappelijk debat bepaalden? Zeker, zegt onderzoeker Jorien Scholten van het CvdM. “Maar bij kranten en tv was er geen algoritmische ordening.”

Die algoritmische ordening is problematisch omdat bedrijven als Meta en Alphabet geen boodschap hebben aan journalistieke normen over pluriformiteit en waarheid. “Al deze platforms tonen vooral content die de gebruiker zo lang mogelijk bindt, in positieve of negatieve zin”, zo is te lezen in het rapport. “Journalistiek nieuws lijkt daar niet een belangrijk onderdeel van te zijn.”

Dat stelt ook hoogleraar mediastudies aan de Vrije Universiteit in Amsterdam Mark Deuze. Hij spreekt van een groep bedrijven die zich in van alles interesseren, maar niet in goede journalistiek. Van algoritmes is bekend dat zij vooral aanslaan op nieuws dat een sterke emotie oproept, vooral woede. Het zijn dus dat soort berichten die bovenaan verschijnen.

Het CvdM is niet de eerste die waarschuwt voor de macht van techbedrijven: ook de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid deed dat vorig jaar. De toegang tot het Nederlandse journalistieke aanbod verschraalt en de democratische functies van media staan daardoor onder druk, concludeerde de raad.


Big tech gaat produceren

Big Tech is voor de nieuwsvoorziening deels ook afhankelijk van traditionele media. Zij hebben zelf immers geen redacties. Maar met kunstmatige intelligentie (AI) kunnen techbedrijven zelf artikelen produceren, wat een nieuw gevaar is voor het verdienmodel van die mediabedrijven.

En dat niet alleen, want ‘met de inzet van AI kan de opiniemacht van de grote Amerikaanse techbedrijven nog verder toenemen, en wordt big tech niet alleen distributeur van nieuws, maar ook producent van content’.

Het CvdM heeft dit jaar gegevens tot zijn beschikking die laten zien hoe nieuwsgebruik verandert naarmate Nederlanders ouder worden. Die verandering blijkt er nauwelijks te zijn. De jongeren van 10 jaar geleden zijn niet ineens kranten gaan lezen of televisie gaan kijken nu ze iets ouder zijn.

Deuze noemt dat de wet van de navelpiercing. “Grote levensbeslissingen maak je voor je 27ste. Als je voor je 27ste geen navelpiercing of tatoeage hebt, dan is de kans dat je hem daarna laat zetten héél klein. Als je nooit een krant hebt gelezen of gezien, doe je dat na je 27ste ook niet meer.”


Belangrijkste punten in het rapport

+Het vertrouwen in het nieuws daalt en is nu op het laagste punt sinds de eerste meting in 2018.
+Nog maar een op de drie jongeren tussen 18 tot 34 jaar heeft interesse in nieuws.
+Nieuws kijken via tv neemt snel af. In 2018 keek 73 procent van de Nederlanders televisienieuws, in 2025 is dit nog maar 58 procent.


Blog Trouw, 17-06-2025 (Marco Visser)