Stop met identitaire afleidingstheater

[bijlinda]

Hou eindelijk eens op met dat identitaire afleidingstheater


Het wokedebat leidt de aandacht af van de echte problemen met armoede en discriminatie, schrijft Ruben Mersch.


Mijn poetsvrouw Esther is een zwarte, alleenstaande moeder met een dochtertje van vier. Ze is allesbehalve rijk –een poetsvrouwenloon is geen vetpot – en de afgelopen weken was ze doodsbang dat ze binnenkort dakloos zou worden.

Enkele maanden geleden werd het huisje dat ze huurde, verkocht. De nieuwe eigenaar liet haar weten dat ze voor oktober haar woonst moest verlaten. Esther begon aan een moeizame zoektocht door de oververhitte Gentse huurmarkt en aan een dwaaltocht door de instellingen. Je hebt het OCMW, de woonwijzer, huuringent, het CAW ... Ik ging soms met haar mee en zelfs voor mij als hoogopgeleide middenklasser was het niet eenvoudig om uit te vogelen welke organisatie haar waarmee kon helpen.

In zijn boek Armoede uitgelegd aan mensen met geld schrijft ervaringsdeskundige Tim ’S Jongers dat arm zijn veel meer is dan geldtekort. Het is ook een tekort aan sociaal kapitaal, aan weten hoe je moet navigeren door deze steeds complexere samenleving. Armoede is niet naar een huisbaas durven te bellen omdat je bang bent dat je door je krakkemikkige Nederlands toch geen kans maakt. Het is niet weten hoe Itsme werkt, geen idee hebben hoe je de weg vindt in de Belgische huurwetgeving en niet weten dat je naar de justitielijn kunt bellen om je daarmee te helpen.

In onze samenleving hebben we – gelukkig maar – een vangnet opgetuigd voor mensen zoals Esther. Maar dat vangnet bestaat uit procedures en formulieren die vaak onbegrijpelijk zijn voor mensen die geen hogere opleiding hebben – voor de belangrijkste doelgroep dus. Het is een vangnet dat bedacht is door hoogopgeleide middenklassers, waardoor het vaak losgezongen is van de echte noden van mensen in armoede.


Middenklassedingetje

En daarmee lijkt het op het wokedebat. Want ook dat is vooral een middenklassedingetje dat weinig te maken heeft met de problemen waarmee mensen onderaan de maatschappelijke ladder worstelen. Onderzoek na onderzoek toont aan dat je als zwarte persoon minder vaak uitgenodigd wordt op een sollicitatiegesprek en moeilijker een huurwoning vindt. Daarover gaat het zelden. Met dat soort complexe, weerbarstige problemen kun je niet scoren op sociale media, terwijl symbooldebatjes net uiterst geschikt zijn om de hele wereld te laten weten dat jij een goed mens bent. En dus worden er meer hijgerige facebookberichten gewijd aan Zwarte Piet dan aan arbeidsmarktdiscriminatie. Gaat het vaker over hoofddoeken dan over werkzekerheid, meer over trans atleten dan over het minimumloon. Een deel van links heeft de strijd om meer sociaal-economische rechtvaardigheid vervangen door een symbolenstrijd.

Als je zoals Esther bang bent om met je dochtertje op straat te belanden, dan lig je niet wakker van het debat over Zwarte Piet of van de dekolonisatie van onze musea. Vrij naar Bertolt Brecht: eerst het huis, dan de identiteit.

Begrijp me niet verkeerd. Natuurlijk wil ik mijn best doen om de juiste voornaamwoorden te gebruiken en van mij mag Zwarte Piet best vervangen worden door een roetveegalternatief. Ik wil zelfs de aartslelijke constructie “mensen van kleur” gebruiken als er ook maar een schim van een kans bestaat dat de wereld daar een beetje beter van wordt. Maar al dat gehakketak over symbolen leidt de aandacht af van wat er echt toe doet.


Lukaku en Kanko

Dat identitaire afleidingstheater, een term die ik oppikte bij publicist Ewald Engelen, heeft nog een nadeel. Het zet mensen tegen elkaar op die aan dezelfde kant zouden moeten staan. Esther heeft, al is ze zwart, meer gemeen met een stamboek-Vlaming met een overlevingspensioen in een schimmelappartementje dan met Romelu Lukaku, meer met een jonge witte moeder in kansarmoede dan met Assita Kanko. Arme “eigen mensen” worstelen grotendeels met dezelfde problemen als Esther, maar krijgen van identitair links te horen dat ze wit privilege hebben. Nieuwkomers zijn slachtoffers, witte mensen zijn, zeker als ze op de verkeerde partij stemmen, daders. Zo wordt het voor rechts wel erg makkelijk om te beweren dat links alleen inzit met vreemden en niet wakker ligt van de noden van onze eigen mensen in armoede.

Met Esther is het op de valreep goed afgelopen. Ik schakelde mijn netwerk in en al snel had een van mijn vrienden een huis voor haar gevonden. Ik belde de eigenares, wist haar te overtuigen om Esther een afspraak te geven en ging mee op huisbezoek. Binnenkort mag ze verhuizen. Ik heb privilege. Dat privilege bestaat voor een stukje uit mijn huidskleur, maar vooral uit mijn opleidingsniveau en mijn sociale kapitaal.

Een armoedebeleid waarbij mensen als Esther geen beroep hoeven te doen op geprivilegieerde middenklassers, dat lijkt me belangrijker dan het zoveelste debatje over culturele toe-eigening of racisme in Jommeke.


Blog DS, 04-09-2025 (Ruben Mersch)