Crack heeft heroïne ingehaald

[bijlinda]

Crack heeft heroïne ingehaald. Waarom grijpen verslaafden weer naar deze drug?


Niet heroïne, maar crack is het meest gebruikte illegale middel onder harddrugsverslaafden in Nederland. Vanwaar deze opmars?


Crack heeft heroïne van de troon gestoten. De harddrug is onder probleemgebruikers populairder dan heroïne en andere opiaten, blijkt uit onderzoek van het Trimbos-instituut en hulporganisatie Mainline, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Crack, ook wel basecoke genoemd, is een gekookte vorm van cocaïne, die wordt gerookt met een pijpje of op een stuk verhit aluminiumfolie. Het spul geeft een euforische dopamineroes. Na een minuut of tien is het uitgewerkt en hunkert de gebruiker naar het volgende ‘pofje’ crack. De drug is zeer verslavend en destructief.

De onderzoekers schatten dat 27.900 mensen in Nederland wekelijks crack gebruiken. Menigeen is dak- of thuisloos, veel gebruikers hebben krassen op de ziel. “Vaak hebben ze heftige dingen meegemaakt en weinig kansen in het leven gekregen”, vertelt veldwerker Ella Bowler van Mainline, die gebruikers voor het onderzoek interviewde. “Ze zijn bijvoorbeeld opgegroeid in een internaat, of hebben als arbeidsmigrant hun baan en woning verloren.”


Golfbewegingen

Crack klinkt als iets uit de vorige eeuw. In de jaren negentig kampten Nederlandse steden al met een crackepidemie. Vanwaar deze terugkeer?

“Er zijn altijd golfbewegingen in drugsgebruik”, zegt Ton Nabben, criminoloog en drugsonderzoeker aan de Hogeschool van Amsterdam. “Het is vaak een samenspel van prijs, verkrijgbaarheid, tijdgeest, problematiek en nieuwe groepen gebruikers.”

In dit geval is cocaïne, en daarmee crack, iets goedkoper geworden. Heroïne is momenteel juist moeilijker te verkrijgen. “En de straatkwaliteit schommelt sterk, terwijl die van basecoke stabiel en goed is”, vertelt Bowler. Bovendien steken mensen elkaar aan. “Ze hangen met een groepje op straat en krijgen een pofje aangeboden. We horen vaak dat mensen dit eerst afwijzen, maar het uiteindelijk toch een keertje proberen.”

Crack heeft zo’n slechte naam dat de recreatieve gebruiker wel twee keer nadenkt voor hij een pijpje crack rookt. Maar probleemgebruikers laten zich niet zo gauw afschrikken. “Dat je moet afblijven van crack, is een rationale afweging”, zegt Nabben. “Wie al jaren met middelen zijn brein benevelt, maakt die afweging anders.”

En daarnaast: op straat wordt de drug steevast basecoke genoemd. Hoewel het gewoon hetzelfde spul is, kleeft aan die naam minder stigma dan aan crack.


In de schaduw van heroïne

Voor een heroïneverslaving bestaan behandelingen, bijvoorbeeld met vervangende middelen als methadon. Crack kent niet zo’n medisch alternatief. Eind vorige eeuw stond crackgebruik een beetje in de schaduw van heroïne, omdat de meeste drugsverslaafden destijds ‘wit’ en ‘bruin’ combineerden. Toen is vooral ingezet op hulp bij heroïneverslaving, vertelt Bowler.

Inmiddels blijkt er echter een grote groep te zijn die alleen crack gebruikt – 16.000 mensen in Nederland, schat het Trimbosinstituut. Zij zijn niet geholpen met een methadonbehandeling en blijven veelal buiten beeld van hulpinstanties. Slechts een op de drie staat geregistreerd in Ladis, het landelijk systeem voor verslavingszorg. Dat is ‘alarmerend laag’, waarschuwt Trimbos.

De gemeente Amsterdam onderzoekt of het zinvol is om legaal crack te verstrekken aan verslaafden, zoals dat eerder is gedaan met heroïne en methadon. Dat leidde tot minder overlast, criminaliteit en overdoses. “Het zou gaan om mensen die sowieso gebruiken”, zegt Bowler. “Ze hoeven dan niet constant te ‘hosselen’ om aan geld en drugs te komen. Ze stabiliseren en krijgen de tijd om op hun leven te reflecteren.”

Zo erg als met de crackgolf in de jaren negentig is het nog niet, zegt criminoloog Nabben. Maar de situatie is zorgwekkend. “Als het zo doorgaat, kunnen we een vergelijkbare epidemie krijgen.”


Blog Trouw, 08-10-2025 (Jeroen van Raalte)